 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| » | |
| » | |
| » | |
| » | |
| » | |
| » | |
|
|
GORNJI VAKUF |
"Rezultati istrazivanja pokazali su da se radi o posebnim vrijednostima koji bastine gradovi Bosne i Hercegovine, i da ta mreza gradova ima kontinuitet od dva milenijuma..."
Broj stanovnika: 25 545
Ukupan broj zaposlenih: 1985 godine - 4806 ; 1997 godine - 1490
Gornji Vakuf lezi u divnom ambijentu doline Vrbasa na jugoistocnom kraju Skopaljske kotline, izmedu Vranice, Makljena i Raduše.
Smješten je uz rijeku Vrbas na nadmorskoj visini od 670 m, na nekada vrlo vaznoj saobracajnici koja istocne dijelove Hrvatske i zapadne dijelove Bosne, najkracim putem, preko Prozora i Mostara, povezuje sa Jadranom. Poceo je da se razvija u XVI vijeku, imao je esnafski karakter s vodecim mutabdzijskim zanatom, a u godini 1710. sagradeno je više javnih objekata i sahat-kula. Dolinom Vrbasa prolazio je rimski put iz Salone preko Buškog Blata i Duvanjskog polja do Visokog i Sarajeva. U hidrografskom smislu podrucje opštine Gornjeg Vakufa je posebno razvijeno i bogato. Vrbas sa pritokama Bistricom, Krušcicom, Trnovacom i Voljišnicom, te velikom brojem vrela u brdima, cine ovaj grad i okolinu prirodno bogatim, lijepim i atraktivnim. Lovišta "Vranica" i "Raduša" spadaju medu najbogatija lovišta u Evropi sa visokom i niskom divljaci. Na planinama Vranici i Raduši postoje i pogodni skijaški tereni. U okolini Gornjeg Vakufa postoje i odlicni uslovi za savremeno vocarstvo, povrtlarstvo i stocarstvo. Rudna bogatstva još nisu istrazena, ali se zna da predstavljaju vazan dio rudnog bogatstva naše drzave.
Historija
Ime grada prvi put se spominje u XVI vijeku, a iz imena vidimo da se radi o instituciji vakufa koja je u tom vremenu bila cesto zastupljena. Za nastanak našeg grada vezano je ime Mehmed-bega Stocanina, jer je on prvi na podrucju Gornjeg Vakufa napravio dzamiju 1593 godine. Mnogi su skloni tvrdnji da je ovo i godina nastanka Gornjeg Vakufa, jer je uporedo sa gradnjom dzamije nastala i varošica. Ipak, ima i drugih izvora koji govore da je Gornji Vakuf i ranije postojao (cak i 1557/58), ali ovaj podatak nije prihvatljiv jer mu nema traga u defterima. U XVIII vijeku širi prostor našeg grada sa Vranicom bio je oznacen kao jedno od potencijalnih nalazišta zlata, te je ovaj prostor bio neka vrsta rudrskog centra. Vremenom su poceli da se razvijaju i zanati a najrasprostranjeniji su bili mutapcijski, tufegdzijski i kovacki zanat. Kasnije je Mula Salih Hadziavdic poceo i sa proizvodnjom kafenih mlinova a i metalurgijski obrt uzimao je sve više maha (ovo je bilo uslovljeno blizinom Fojnice i Kreševa).
Privreda
Privreda Gornjeg Vakufa znacajnije se pocela razvijati 70-tih godina, kada su i napravljene prve vece fabrike. Razvoj je tekao uglavnom u oblasti rudarstva, metalne industrije, šumarstvo, turizam, poljoprivreda. Prije rata na podrucju opštine Gornji Vakuf vršena je eksplatacija uglja, gipsa, kvarcita, zeljezne rude i dolomita. Na ovim poslovima radilo je oko 600 radnika. Nakon rata u funkciji su dva rudnika: Rudnik uglja "Gracanica" i "Smrcevice" , koji danas zaposljavaju oko 300 radnika. Smatra se da oba rudnika obezbjeduju dugogodišnju eksplataciju, koju ce nadamo se pratiti domacinski odnos prema okolini. Veliki znacaj za Gornji Vakuf imala je i metalopreradivacka djelatnost gdje su se posebno isticali "Tom" i " Tvornica opruga "Unis". Ove dvije firme prija rata su zapošljavale oko 800 radnika. Prozivodi "Tom"-a probijali su se na trzišta Poljske, Njemacke a pocela su i osvajanja trzišta Italije i Austrije. Na drugoj strani "Unis" je vršio izradu 18000 razlicitih opruga i u saradnji sa drugim Unisovim pogonima bio jedan od stubova bh-privrede. Danas ove dvije vazne firme nemaju nikakav znacaj za privredu našeg grada. Jedan od pokušaja da se nešto ucini u metalopreradivackoj djelatnosti cini firma "Metalija", koja se bavi izradom opruga. Nakon rata na podrucju neše opštine javio se veliki broj firmi koje su se bavile obradom drveta. Iako je ukupna površina šuma i šumskog zemljišta 14450 ha, te je i eksplatacija u prvom periodu bila nekontrolisana, mnoge od firmi su se ugasile. Ipak, treba izdvojiti i neke od svijetlijih primjera koje su svoju djelatnost unaprijedile i krecu se prema finalizaciji proizvodnje. To su u svakom slucaju PPUP "Rose" i "Komerc-3". Prije rata nosilac aktivnosti u ovoj djelatnosti bila je Tvornica namještaja "G.V. MEBL" na Trnovaci. Ona danas radi sa izrazito smanjenim kapacitetima i nedostupna je kao i druge fabrike koje su u drugom dijelu grada za Bošnjake.
Poljoprivredu na podrucju Gornjeg Vakufa uglavnom je karakterisala proizvodnja kvalitetnog kupusa, te donekle ovcarstvo i povrtlarstvo. I danas se poljoprivreda krece u ovome smjeru, s tim da se mora istaci da je pokrenut organizovaniji otkup mlijeka, te njegova prerada od strane firme "Agrocentar". Prvi rezultati su više nego zadovoljavajuci. Na drugoj strani uvijek niskoakumulativna tekstilna industrija sa oko 150 zaposlenih ima velikih problema. Uglavnom su orjentisani na strana trzišta ali velika devastiranost sa kojom su se suocili tekstilci nakon rata stvorila je velike probleme. Danas u Gornjem Vakufu nosilac je aktivnosti u ovoj djelatnosti Tvornica odjevnih predmeta "Top".
Kultura
Gornji Vakuf nekada je imao veoma bogat kulturni zivot, gdje su se izdvajale posebno sekcije tamburaša, harmonikaša, dramska, kao i gradski hor. Takode, treba izdvojiti i ekipu muzicara koje je bila okupljena pod imenom "Prijatelji" i koje je dvije decenije zabavljela mlade sa svojom muzikom. Vecina sekcija svoje prostorije pa tako i rad vezala je za Dom kulture koji je u ratu bio devastiran. Ove godine napokon je obnovljena spomenuta zgrada tako da se nadamo da ce u buducem periodu doci do budenja kulturnog zivota u našem gradu. Trenutno u Gornjem Vakufu što se tice kulturnog zivota najviše se istice KUD "Halil Mršic" koji je u zadnje vrijeme imao više uspješnih nastupa i izvan naše zemlja. Tu se prvenstveno treba istaci nastup u Vijecu Evrope u Briselu, ali isto tako i nastupi u Švedskoj, Portugalu, Francuskoj
<< BACK
|
|
|
|
|
